Kolekcjonerski dowód osobisty z wodnymi znakami to fasycynujący obszar dla każdego, kto interesuje się historią polskich dokumentów. Jako osoba, która od lat zajmuje się kolekcjonowaniem i analizą dokumentów historycznych, mogę powiedzieć że wodne znaki w polskich dowodach osobistych to prawdziwa kopalnia wiedzy o rozwoju technologii papierniczej w naszym kraju.
Historia wodnych znakow w polskich dokumentach
Wodne znaki w polskich dowodach osobistych pojawiły się już w okresie międzywojennym, ale ich prawdziwy rozkwit nastąpił dopiero po II wojnie światowej. Kolekcjonerski dowód osobisty z tego okresu często zawiera niezwykle wyrafinowane wodne znaki, które służyły jako podstawowe zabezpieczenie przed falsyfikatami.
Pierwsze wodne znaki w polskich dokumentach tożsamosci były stosunkowo proste – często przedstawiały orła białego lub charakterystyczne wzory geometryczne. Co ciekawe, technologia ich wytwarzania była ściśle strzeżoną tajemnicą państwową. Pamiętam jak kilka lat temu trafiłem na kolekcjonerski dowód osobisty z 1947 roku, gdzie wodny znak był tak wyraźny, że można go było dostrzec nawet przy słabym świetle.
Techniki wytwarzania wodnych znakow
Proces tworzenia wodnych znakow w papierze do dowodów osobistych był niezwykle skomplikowany. Wykorzystywano do tego specjalne walce z reliefowymi wzorami, które podczas procesu formowania arkusza papierowego tworzyły charakterystyczne różnice w grubości materiału.
Metoda wałkowa
Kolekcjonerski dowód osobisty wytwarzany metodą wałkową charakteryzuje się bardzo równomiernym rozmieszczeniem wodnych znakow. Wałki z brązu lub żeliwa miały wygrawerowane wzory, które podczas prasowania świeżej masy papierowej tworzyły trwałe ślady.
W latach 60-tych wprowadzono udoskonaloną techniką, gdzie wodne znaki mogły mieć nawet kilka poziomów intensywności. Taki kolekcjonerski dowód osobisty jest dzisiaj szczególnie ceniony przez kolekcjonerów.
Metoda cylindryczna
Metoda cylindryczna pozwalała na tworzenie bardziej skomplikowanych wzorów. Cylindr z grawerowanym wzorem obracał się podczas formowania arkusza, co dawało możliwość tworzenia powtarzających się motywów na całej powierzchni papieru.
Rodzaje wodnych znakow w polskich dowodach
Analizując różne kolekcjonerski dowód osobisty z mojej kolekcji, mogę wyróżnić kilka podstawowych typów wodnych znakow:
Znaki patriotyczne
Najczęściej spotykane to oczywiście symbole państwowe – orzeł biały, korona, czasami napis „POLSKA”. Kolekcjonerski dowód osobisty z takimi znakami jest relatywnie łatwy do znalezienia, choć egzemplarze w dobrym stanie mogą kosztować sporo.
Znaki geometryczne
Wzory geometryczne – romby, kwadraty, linie faliste – były popularne szczególnie w latach 70-tych i 80-tych. Taki kolekcjonerski dowód osobisty często ma dodatkowo mikroznaki, co czyni go jeszcze bardziej interesującym dla kolekcjonerów.
Jak rozpoznać autentyczny wodny znak
To pytanie zadaje mi każdy początkujący kolekcjoner. Autentyczny wodny znak w kolekcjonerskim dowodzie osobistym ma kilka charakterystycznych cech:
Pierwsza – jest widoczny w świetle przechodzącym, ale nie w odbiciu. Jeśli „wodny znak” jest widoczny tylko na powierzchni, to prawdopodobnie mamy do czynienia z falsyfikatem.
Druga – prawdziwy wodny znak nie ma ostrych krawędzi. Przejścia między jaśniejszymi i ciemniejszymi partiami są płynne, co wynika z technologii jego tworzenia.
Trzecia – wodny znak powinien być zintegrowany z struktura papieru. Jeśli wydaje się być „naklejony” lub „dodrukowany”, to zdecydowanie nie jest autentyczny.
Ewolucja technologii wodnych znakow
Lata 50-te to początek masowego stosowania wodnych znakow w polskich dokumentach. Kolekcjonerski dowód osobisty z tego okresu charakteryzuje się prostymi, ale skutecznymi zabezpieczeniami.
W latach 60-tych wprowadzono pierwsze dwutonowe wodne znaki. Pozwalały one na tworzenie bardziej złożonych wzorów z różną intensywnością. Taki kolekcjonerski dowód osobisty to już prawdziwy skarb dla kolekcjonera.
Lata 70-te – rewolucja technologiczna
W tym okresie polska technologia papiernicza zrobiła ogromny krok naprzód. Kolekcjonerski dowód osobisty z lat 70-tych może zawierać nawet wielopoziomowe wodne znaki z różną gęstością włókien.
Pamiętam jak po raz pierwszy zobaczyłem dowód z 1976 roku – wodny znak był tak wyrafinowany, że można było rozróżnić w nim nawet detale piór orła. To był prawdziwy majstersztyk polskiej technologii papierniczej.
Problemy z podrobkami
Niestety, popularność wodnych znakow sprawiła, że stały się one celem fałszerzy. Kolekcjonerski dowód osobisty z podrobionymi wodnymi znakami trafia na rynek stosunkowo często.
Najczęstsze metody fałszowania to:
- Dodrukowanie wzoru jaśniejszym tuszem
- Wytłaczanie wzoru na gotowym papierze
- Naklejanie cienkich folii imitujących wodny znak
Każda z tych metod ma swoje charakterystyczne cechy, które można rozpoznać przy odpowiednim doświadczeniu.
Techniki badania wodnych znakow
Jako kolekcjoner kolekcjonerskiego dowodu osobistego przez lata wypracowałem kilka sprawdzonych metod badania wodnych znakow:
Metoda światła przechodzącego
Podstawowa, ale najskuteczniejsza. Dokument umieszcza się między źródłem światła a okiem obserwatora. Autentyczny wodny znak jest wyraźnie widoczny jako różnica w grubości papieru.
Badanie pod kątem
Obserwacja wodnego znaku pod różnymi kątami pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Kolekcjonerski dowód osobisty z autentycznym wodnym znakiem wygląda tak samo niezależnie od kąta obserwacji.
Badanie mikroskopowe
Dla wartościowych egzemplarzy warto zastosować powiększenie. Pozwala to na ocenę struktury włókien papieru i sposób ich ułożenia w miejscu wodnego znaku.
Wartość kolekcjonerska
Kolekcjonerski dowód osobisty z wyraźnymi, dobrze zachowanymi wodnymi znakami może być wart znacznie więcej niż podobny egzemplarz bez takich zabezpieczeń. Szczególnie poszukiwane są dokumenty z rzadkimi lub nietypowymi wodnymi znakami.
Kilka lat temu na aukcji sprzedałem kolekcjonerski dowód osobisty z 1963 roku z bardzo rzadkim wodnym znakiem przedstawiajacym map Polski. Cena końcowa była trzy razy wyższa od standardowego egzemplarza z tego samego okresu.
Konserwacja documentów z wodnymi znakami
Przechowywanie kolekcjonerskiego dowodu osobistego z wodnymi znakami wymaga szczególnej ostrożności. Wodne znaki są szczególnie wrażliwe na wilgoć i temperatura.
Zalecam przechowywanie w temperaturze pokojowej, z wilgotnością względną między 45-55%. Zbyt wysoka wilgoć może spowodować rozmazanie się wodnego znaku, a zbyt niska – jego pęknięcie.
Przyszłość technologii wodnych znakow
Mimo że współczesne dokumenty tożsamości używają bardziej zaawansowanych zabezpieczeń, wodne znaki nadal pozostają ważnym elementem. Kolekcjonerski dowód osobisty z wodnymi znakami to okno do przeszłości polskiej technologii papierniczej.
Dzisiaj wodne znaki są wytwarzane przy użyciu technik komputerowych, co pozwala na tworzenie niezwykle skomplikowanych wzorów. Czy za kilkadziesiąt lat obecne dokumenty będą tak samo fascynujące dla kolekcjonerów jak dzisiejsze zabytki?
Kolekcjonerski dowód osobisty z wodnymi znakami to nie tylko ciekawy obiekt kolekcjonerski, ale także świadectwo rozwoju polskiej technologii papierniczej. Analizując wodne znaki w dokumentach z różnych okresów, można prześledzić ewolucję technik produkcyjnych i zabezpieczeń.
Dla każdego kolekcjonera kolekcjonerskiego dowodu osobistego znajomość wodnych znakow jest niezbędna. Pozwala nie tylko na ocenę autentyczności dokumentu, ale także na zrozumienie jego historycznego kontekstu.
Warto pamiętać, że wodne znaki to tylko jeden z elementów, na które należy zwrócić uwagę oceniając kolekcjonerski dowód osobisty. Jednak z całą pewnością jest to element, który w znaczący sposób wpływa na wartość i autentyczność dokumentu.